SABETAYİSTLER KİMLERDİR ?
İzmir de yaşayan azınlıklar; yahudiler, rumlar, levantenler bir de sabetayistler. Kimdir bu sabetayistler?
Yurdumuza gelen ilk yahudiler, 1492 yılında İspanya’nın zulmünden kaçıp, Osmanlıya sığınan daha çok İstanbul ve İzmir ‘e yerleşenlerdir. Osmanlı’nın kendilerine tanınan ayrıcalıklarından faydalanıp, siyasette, bürokroside, iş dünyasında önemli yerlere gelmişlerdir.
SABETAYCILIĞIN KURUCUSU
Sabetay Sevi 1626 yılında, İzmir in Agora semtinde dünyaya gelmişş Yahudi bir ailenin çocuğu. Dini eğitim alıp, 1666 yılında mesihliğini ilan etmiş. Dünyayı 38 krallığa bölüp, Kudüs’te Tanrının Krallığını kurmak için.
Sinogoglarda yaptığı yahudi dualarında, kendini padişahtan daha üstün görüp, padişah yerine kendi ismini kullanmaya başlayınca, İzmir deki yahudi hahamları bundan rahatsız olmuşlar, onu İzmir kadısına şikayet edince, Osmanlı Hükümeti de kendisini takibe almış.
Bir rivayete göre İstanbul hahambaşı da hakkında idam kararı çıkarmış.
Sabetay Sevi idam edilmekten korkmuş, kendisi hakkında söylenenleri inkar ederek, müslüman olmayı kabul ederek, Mehmet Efendi ismini almış. Müritleri de topluca müslüman olmuşlar.
Uzun yıllar müslüman gözüküp, evlerinde kendi inanç ve ibadetlerini yaşayıp, dışarıda da müslüman gibi görünüp, camiye gitmişler, oruç tutup kurban kesmişler. Bunlar gizli yahudilermiş. Gerçek anlam da müslüman olanları da olmuş tabi ama sabetayistlerle, gerçek yahudiler çekişme içinde yaşamışlar. Birbirinden ve yabancılardan kız almamışlar, mezarlıkları ayrı ve farklı sinogoglarda ibadet etmişer. Onlar için Dönme ifadesi kullanılmış.
Sabetaycılığın lideri Sabetay Sevi sürgüne gönderildiği Arnavutluk’ta öldü. Sabetayistler çocuklarının iyi eğitim alması için, Feyziye Mekteplerini ve de Şişli Terakki Lisesini kurmuşlardır. Bugün gazeteci siyasetçi, işadamı, sanatçı olarak bilinen çok sayıda sabetayist bulunmaktadır.
Hasan Tahsin
Halide Edip Adıvar
İsmail Cem
